Πρωτον, ο ιοσ και εμεισ

Πρέπει να εκλάβουμε την πανδημία ως ένα συμβάν, ακριβώς όπως και εκείνο των Κίτρινων Γιλέκων, ακόμα και αν την υφιστάμεθα απολύτως, ενώ μπορεί να έχουμε την εντύπωση ότι είμαστε μέρος της. Είναι χαρακτηριστικό ενός συμβάντος, με την πλήρη έννοια, ότι, λόγω του απρόβλεπτου χαρακτήρα του, δημιουργεί ένα σοκ σαν αντίδραση που θέτει υπό αμφισβήτηση βεβαιότητες, ερωτήματα σχετικά με τη σχέση με την πραγματικότητα, το σχετικό και το απόλυτο, την εξουσία του είδους σε σχέση με τη φύση, αλλά και την θνητότητα της ανθρώπινης κατάστασής μας. Όμως, από την οπτική μας, αυτό το σοκ έχει ενισχυθεί από το γεγονός ότι ακολουθεί δεκατέσσερις μήνες αναταραχής και συνεχών κινημάτων. Αλλά αν και υπάρχει μια χρονολογική συνέχεια, δεν υπάρχει πολιτική συνέχεια, ακριβώς το αντίθετο. Δεν είναι περίεργο που παρήγαγε, κατά την άποψή μας πάντα, μια άμεση μορφή άρνησης ενός ιδιαίτερα αποδιοργανωτικού συμβάντος από τη φύση του (ένας ιός) πολύ διαφορετικού από αυτό που συνηθίσαμε να αντιμετωπίζουμε ως αντίπαλο. Άρνηση που προκαλείται επίσης από το γεγονός ότι για κάποιους το συμβάν, όποιο κι αν είναι, υπάρχει μόνο ως παρένθεση μιας μακρύτερης και θεμελιώδους ιστορικής πορείας, αυτής των ταξικών αγώνων για παράδειγμα για τους μαρξιστές που αξιολογούν το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων με αυτό το μέτρο του χθες, αλλά πιθανότατα να έχουν την ίδια οπτική ανάγνωσης σήμερα σε σχέση με την πανδημία.

Όλες οι καθεστηκυίες εξουσίες έπεσαν στον πειρασμό της ίδιας άρνησης, ακόμα και αν έπρεπε να αντιμετωπίσουν τα γεγονότα και έπρεπε να αντιδράσουν, καθώς είναι το λιγότερο που μπορούν να περιμένουν οι άνθρωποι από αυτές. Συνεπώς, έπρεπε να μετατρέψουν τα μέτρα εναντίων των κινημάτων σε γενικά μέτρα ελέγχου της υγείας και να τα κάνουν αποδεκτά. Μετασχημάτισαν τον ξεσηκωμένο "λαό" της προηγούμενης περιόδου σε αναισθητοποιημένους πληθυσμούς (σε κατάσταση έκπληξης, θα πουν οι δημοσιογράφοι) για να αποκαταστήσουν την ασφάλεια. Πνίγοντας την κοινωνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην υγειονομική κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ακόμη και αν η κοινωνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης επιστρέφει σαν μπούμερανγκ, όπως φαίνεται να συμβαίνει στη νότια Ιταλία ¹. Από την άποψη αυτή, τα επιδόματα δίνονται έτσι ώστε αυτοί τους οποίους οι εξουσία και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αποκαλούν «αόρατους», των οποίων η κοινωνική αξία είναι συχνά ανύπαρκτη (υπηρεσίες συγκοινωνιών, αποθηκάριοι, ταμίες κ.λπ.), να βασίζονται στην "αρχή της πρόληψης" από τις αρχές, ώστε να μην επιστρέψουν σε ένα σενάριο όπως τα κίτρινα γιλέκα στο τέλος της υγειονομικής κρίσης.

Το κρατοσ: η διαχειριση τησ αβεβαιοτητασ ... μεσω τησ αβεβαιοτητασ

 Ένα από τα χαρακτηριστικά του κράτους σε μορφή δικτύου είναι η απώλεια της καθολικότητάς του. Η απορρόφησή του σε ένα συνδυασμό μερικοτήτων όπως ακριβώς κάθε άλλη και σ’ αυτή την μερίκευση του παλαιού έθνους-κράτους - μιας αφηρημένης μορφής της καθολικότητας - υπάρχει απώλεια της κρατικής εξουσίας ως εξουσίας της εθνικής κυριαρχίας. Δεν εμφανίζεται πλέον παρά μόνο σε λειτουργίες αμιγώς διαχείρισης ή ασφαλείας.

Αυτό εμφανίστηκε έντονα τη Δευτέρα, 16 Μαρτίου, με έναν Μακρόν ο οποίος κατηγόρησε τους Γάλλους ότι παραβίασαν τους κανόνες που είχε ορίσει τέσσερις μέρες πριν, χωρίς να εκφράσει την ελάχιστη δικαιολόγηση. Και αυτό, παρόλο που ο 1 ος γύρος των δημοτικών εκλογών διεξήχθη από τον Πρωθυπουργό με τη σύμφωνη γνώμη μιας «επιστημονικής επιτροπής» αποτελούμενης από ερευνητές και γιατρούς που τώρα αναγνωρίζουν ότι υποτίμησαν τη σοβαρότητα της κατάστασης. Επομένως, τα ζητήματα μιας εκλογικής εκστρατείας δεν θα μπορούσαν να τηρούν την αρχή της πρόληψης και η κυβέρνηση επέμεινε σίγουρα προς το χειρότερο. Είναι αλήθεια ότι δεν ήταν ακόμη ζήτημα «ολικού πολέμου και κινητοποίησης» όπως μας σέρβιραν στη συνέχεια με αυτή τη μεροληπτική διαχείριση κρίσεων.

Παράλληλα με αυτό το νέο στάδιο της έκκλησης προς το Λονδίνο, οι πολιτικές αρχές έθεσαν σε εφαρμογή μια διαχείριση κρίσεων. Στην πραγματικότητα, τα θεσμικά όργανα και οι παραδοσιακές διαμεσολαβητικές υπηρεσίες, όπως το Ανώτατο Συμβούλιο για τη Δημόσια Υγεία, παρέμειναν αδιάφορα, ανίκανα να προτείνουν μια κατεύθυνση που θα επέτρεπε να αποσαφηνιστεί οποιαδήποτε πολιτική απόφαση σε μια κατάσταση αβεβαιότητας. H εξουσία βασίστηκε επομένως σε μια υψηλή διοίκηση συγκεντρωμένη σε εμπειρογνώμονες υπό την άμεση εξουσία της Προεδρίας. Ένα είδος συμμαχίας μεταξύ του επιστήμονα και του πολιτικού που δεν θα μπορούσε να έχει επιτυχία στον πληθυσμό. Ως εκ τούτου, περισσότερο ή λιγότερο ενήμερη για την απώλεια της αξιοπιστίας των λόγων της σε ποιον έκανε αυτή η ίδια εξουσία έκκληση να δώσει δύναμη στα λόγια της; Στους «υγειονομικούς», που παραμεληθήκαν για χρόνια και σχεδόν αποκλείστηκαν από την εργασία λόγω των δημοσιονομικών περιορισμών και μιας πανταχού παρούσας διοικητικής και υγειονομικής ιεραρχίας, σε τέτοιο σημείο που πολλοί «υγειονομικοί», σύμφωνα με τα λόγια τους, παρά τις σημερινές εξαιρετικές δυσκολίες, ξαναβρίσκουν λίγο το νόημα της δραστηριότητάς τους. Πράγματι, στην κρίση της υγείας και στο αγχογόνο κλίμα της, αυτή η οντότητα "οι υγειονομικοί" αντιπροσωπεύουν μια δύναμη πειθούς που γίνεται αποδεκτή πολύ καλύτερα από εκείνη του αρχηγού του κράτους ή του πρώην υπουργού Υγείας. Αυτοί οι «υγειονομικοί» είναι ακόμη πιο αναγκαίοι για την εξουσία, επειδή απευθύνουν έκκληση στους πολίτες να τους βοηθήσουν προστατεύοντάς τους έτσι ώστε να αποφευχθεί η υπερφόρτωση των νοσοκομείων, παραμένοντας έτσι στον ίδιο επίσημο λόγο για τον οποίο η "θεραπεία" της πανδημίας είναι περισσότερο κοινωνική παρά υγειονομική (ο στόχος είναι περισσότερο να περιοριστεί η πανδημία για να εξομαλυνθεί η καμπύλη της σοβαρής μόλυνσης στο επίπεδο της ικανότητας υποδοχής). Μια καλή απόδειξη (αν ήταν ακόμα αναγκαία) του μοντέλου του κράτους με τη μορφή δικτύου ... Εδώ, ένας συνδυασμός μεταξύ κανονιστικής μορφής και δικτυακής μορφής του κράτους..

Πρέπει να σημειωθεί ότι αυτή η έκκληση προς τους υγειονομικούς δεν είναι ιδιαιτερότητα της Γαλλίας, καθώς την βρίσκουμε επίσης στο Βέλγιο, την Ισπανία και την Ιταλία. Τα κοινωνικά δίκτυα καλούν, τουλάχιστον σε αυτές τις τέσσερις χώρες, σε χορωδίες χειροκροτημάτων κάθε βράδυ για να υποστηρίξουν τους χθεσινούς απεργούς που μετατρέπονται πλέον σε «ήρωες της εργασίας» στο μέτωπο του σημερινού πολέμου. Βέβαια οι "υγειονομικοί" δεν ξεγελιούνται από τα παραπάνω και μερικές φορές το κάνουν γνωστό δημοσίως. Έτσι ένας γιατρός έκτακτης ανάγκης από τη Λιέγη υπενθυμίζει ότι τα νοσοκομεία δεν περίμεναν τον Covid-19 για να βρεθούν σε συνθήκες γαλέρας, σε μόνιμα υπεράριθμες κρατήσεις (sic). Και αυτή η στήριξη πρέπει επίσης να είναι δυνατή κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων κατά των περικοπών του προϋπολογισμού και στις επιλογές των δημοσκοπήσεων. Αφού η αστυνομία χειροκροτήθηκε την επαύριο του Bataclan, ιδού τώρα οι «υγειονομικοί» που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή όταν έχουν απορροφηθεί όλα τα θεσμικά όργανα (παραδοσιακές διαμεσολάβηση του έθνους-κράτους) και παραμένει μόνο η διαχείριση από διαμεσολαβητές για να συμβάλει. Για παράδειγμα, στην εκπαίδευση με μια αλληλοεπικάλυψη ανάμεσα σε σχολείο / πανεπιστήμιο και "διά βίου μάθηση" ή ακόμα με την διαχείριση της μιζέριας από γραφεία ευρέσεως εργασίας / ταμείο οικογενειακών επιδομάτων / ενώσεις επανένταξης κλπ. Αυτοί οι μηχανισμοί, ανεξαρτήτως της μορφής τους, ριζώνουν σε μια αλυσίδα διαμεσολάβησης που δεν σταματά να αναπτύσσεται, όπως για παράδειγμα όταν αυτοί οι "υγειονομικοί" (ως αφηρημένη μεσολαβητική-κορπορατική οντότητα) απαιτούν αυστηρότερα μέτρα περιορισμού και αναπροσανατολισμό των δημόσιων δαπανών στο όνομα των συμφερόντων των ασθενών και των δικών τους συνθηκών εργασίας.

Αυτή η αδυναμία λήψης πολιτικών αποφάσεων είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική των κρατών του δυτικού κόσμου. Πράγματι, αν εξετάσουμε τα μέτρα που ελήφθησαν στην Κίνα, αλλά και στην Ταϊβάν, τη Σιγκαπούρη, το Χονγκ Κονγκ και τη Νότια Κορέα, το πιο αξιοσημείωτο δεν είναι το επίπεδο παρεμβολής στις ελευθερίες στα μέτρα που λαμβάνονται για την καταπολέμηση του ιού, διότι για αυτό το είδος σύγκρισης όλα θα πρέπει να αναφέρονται στην κατάσταση σε κανονικές συνθήκες. Με άλλα λόγια, έχει η Κίνα πραγματικά αποκλίνει προς το χειρότερο από αυτό που συνήθως συμβαίνει εκεί κάθε μέρα; Ας πούμε ότι η εξουσία βασίστηκε στα θεμελιώδη της, αλλά τι συμβαίνει σε μια χώρα όπως η Γαλλία όπου οι συνταγματικοί εμπειρογνώμονες φλυαρούν ακατάσχετα για το αν ένας δεύτερος γύρος θα μπορούσε να αναβληθεί νόμιμα χωρίς να ακυρωθούν τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου και δεν λένε μια λέξη για τα μέτρα που εφαρμόστηκαν με αυταρχικό τρόπο από ένα πρόεδρο που τίθεται ως επικεφαλής πολέμου. Μια λειτουργία και μια εξουσία που του προσδίδει άλλωστε το Σύνταγμα.

Μετα απο μεγαλεσ καθυστερησεισ, η πανδημια δεν θυσιαστηκε στην οικονομια

Φυσικά, το γεγονός ότι έγινε «εξοικονόμηση πόρων» στον τομέα της υγείας δεν είναι μια σύμπτωση εν μέσω της τρέχουσας κρίσης. Όμως, παρά τους ισχυρισμούς των περισσότερων "αριστερών", από τους πιο ρεφορμιστές μέχρι τους πιο ακροαριστερούς, οι οποίοι έσπευσαν σε εν θερμώ αντιδράσεις από τις πιο βιαστικές και τις λιγότερο θεμελιωμένες, τα δυτικά κράτη εγκατέλειψαν γρήγορα μια ακραία τραβηγμένη θέση και στην πραγματικότητα ανεδαφική, μεταξύ της συνέχισης της οικονομικής δραστηριότητας και της καταπολέμησης της πανδημίας ² . Η ανησυχία για την «υγεία των αγορών», συμπεριλαμβανομένης επομένως και της υγείας που έχει γίνει μια αγορά, η οποία αρχικά εξεταζόταν απ’ όλες τις εξουσίες, και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, έχει εξασθενήσει (προσωρινά;) μπροστά από αυτή της υγείας των πληθυσμών, της Υγείας με κεφάλαιο Υ.

Διακυβεύεται στην πραγματικότητα η ικανότητα αυτών των κρατών να εξασφαλίζουν την αναπαραγωγή των κοινωνικών σχέσεων (διατήρηση των μεγάλων δημόσιων υπηρεσιών υγείας, μεταφορών και επικοινωνιών, του Τύπου, αστικών υπηρεσιών καθαρισμού, των μισθών για υπαλλήλους που επωφελούνται από συμβάσεις τύποι³, κλπ.) στο σύνολό τους και όχι κυρίως στην αναπαραγωγή των σχέσεων παραγωγής, οι οποίες αποτελούν το αντικείμενο μιας σειράς συμπληρωμάτων που αποσκοπούν στην επανάκαμψη της δραστηριότητας, αργότερα, αλλά στις ίδιες βάσεις καθώς ο ιός «θεωρείται, στη γλώσσα των ορθοδόξων οικονομολόγων, μόνο ως «αρνητική εξωτερικότητα» που δεν θέτει υπό αμφισβήτηση «το Σύστημα». Αυτό τουλάχιστον συμβαίνει σε χώρες όπως η Γερμανία ή η Γαλλία, είναι λιγότερο σαφές στην Ιταλία όπου η υπόγεια οικονομία υπολογίζεται σε περίπου 25% του ΑΕΠ (και περισσότερο στο Νότο προφανώς όπου η απασχόληση είναι παραδοσιακά πιο επισφαλής και οι διάφορες μαφίες προσφέρουν απασχόληση) και σε μια απορυθμισμένη χώρα όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες. Σημειώστε για παράδειγμα ότι στη Γαλλία, η "κατ’ εξαίρεση" επέκταση των παροχών για τους ανέργους προς το τέλος του δικαιώματος και η αναβολή της μεταρρύθμισης του επιδόματος ανεργίας (τόσο ελάχιστα αμφισβητούμενη ...), η οποία επρόκειτο να τεθεί σε ισχύ στις αρχές Απριλίου, συμβάλλει σ’ αυτή την επιθυμία να εγγραφεί κάθε νέα κοινωνική εξέγερση στη διατήρηση ενός ελάχιστου εισοδήματος διαβίωσης που δεν κατονομάζεται ρητά, διότι δεν υπάρχει επί του παρόντος ζήτημα επίσημης θεσμοθέτησής του.

Και βλέπουμε να ξαναεμφανίζονται οι ομιλίες του καταστροφισμού για μια επερχόμενη "μεγάλη κατάθλιψη". Οι μεν ισχυρίζονται ότι η παύση της "πραγματικής οικονομίας" μας επιτρέπει να βρεθούμε στην αυγή ενός μεγάλου κράχ. Και οι δε ότι το ίδιο το χρηματιστήριο αντανακλά μια συνεχιζόμενη πτώχευση. Και οι δύο βασίζονται στην ψευδο-αποσύνδεση της χρηματιστικής και της πραγματικής οικονομίας, ενώ συνδέουν όλες τις δυσκολίες με μια ολότητα από την οποία το κράτος φαίνεται ν’ απουσιάζει, σαν να είχε ήδη εξαφανιστεί, ενώ η απλή αναφορά σε μια "πραγματική οικονομία" θα έπρεπε να τους επαναφέρει ... στην πραγματικότητα.

Οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι τράπεζες δεν βρήκαν λοιπόν τίποτα κακό με τα μέτρα που ελήφθησαν και σίγουρα τα υποστήριξαν, τα κέρδη τους ήταν στο σύνολό τους τα υψηλότερα και χωρίς καμία ιδιαίτερη ευκαιρία αυτή τη στιγμή. Επιπλέον, πρέπει να σημειωθεί ότι το ηλεκτρονικό εμπόριο, και ειδικότερα η Amazon, επωφελείται σε μεγάλο βαθμό από το περιορισμό που επιβάλλει η κρίση. Αντιμέτωπη με μια έκρηξη παραγγελιών τον τελευταίο καιρό, ανακοινώνει μια μαζική εκστρατεία προσλήψεων και μισθολογικές αυξήσεις. Φτάνει ακόμη στο σημείο να προσφέρει προσωρινές συμβάσεις σε άτομα που είναι σε τεχνητή ανεργία λόγω προσωρινού πλήγματος των τομέων τους (εστίαση ή τουρισμός).

Η σημερινή «κρίση της υγείας» τείνει να επικεντρώνει την παγκόσμια αναπαραγωγή της καπιταλιστικής κοινωνικής σχέσης στο επίπεδο του κάθε κράτους (αυτό που αποκαλούμε επίπεδο ΙΙ της παγκόσμιας διάρθρωσης του κεφαλαίου ⁴ ) που είναι ο εγγυητής της. Είναι σαν η παραγωγή και ακόμη και ο χρηματιστικός τομέας να υπάχθηκαν προσωρινά σε μια γενική αναπαραγωγή ("συστημική") που είναι προτεραιότητα σε περιόδους σοβαρής κρίσης. Δεν βλέπουμε τους εργοδότες να εμφανίζονται, πολύ περισσότερο από τα συνδικάτα που στηρίζουν την εθνική ενότητα ⁵ , αν δεν αφορούν στο επίπεδο των βασικών τομέων που επηρεάζονται (ιδιαίτερα των νοσοκομείων και των υπεραγορών) που καταγγέλλουν την απροσεξία και την έλλειψη προστασίας του προσωπικού.

Σε αυτές τις συγκεκριμένες περιστάσεις, το επίπεδο Ι (αυτό του καπιταλισμού κορυφής) ασκεί τότε την εξουσία του περισσότερο ως δυνητικότητα παρά ως αποτελεσματικότητα. Δέχεται δηλαδή και ακόμη υποστηρίζει τα κενά και τα τραντάγματα μεταξύ των αναγκών της παγκοσμιοποίησης και των οικονομικών πολέμων του επιπέδου ΙΙ. Παράδειγμα: Η Ιταλία αποκτά σημαντικές άμεσες χρηματοοικονομικές ενισχύσεις, αλλά αποδέχεται στενότερο έλεγχο της ΕΕ. Ωστόσο, η ίδια η ΕΕ δεν ελέγχει πλέον πολλά, αφού είναι γνωστό ότι η Ιταλία λαμβάνει επίσης βοήθεια από τη Ρωσία. Υπάρχει πράγματι εδώ μια στρέβλωση των προηγούμενων κανόνων και συμφωνιών της ΕΕ.

Με αυτήν την πανδημία, παρακολουθούμε μια διπλή κίνηση η οποία για άλλη μια φορά ξαναμοιράζει τα χαρτιά, επιβάλλοντας αφενός μια παγκόσμια διαχείριση του επιπέδου Ι (το είδαμε με τους κομπασμούς του Trump που σταμάτησαν σε μια νύχτα) στην οποία η Κίνα διαδραματίζει τον ηγετικό ρόλο με την τεράστια ικανότητα προσαρμογής της (διαχείριση κρίσεων επιπέδου ΙΙ), βοηθώντας τώρα την Ιταλία στο πλαίσιο της διαχείρισης του επιπέδου Ι για άνοιγμα προς τη Δύση (ξαναφτιάχνοντας αντίστροφα το δρόμο του μεταξιού) και από την άλλη πλευρά, η διαχείριση του επιπέδου ΙΙ στη συγκεκριμένη μάχη κατά της πανδημίας που θα περάσει μέσω της ενότητας, της καλής συμπεριφορά του πολίτη, της συναίνεσης, της αποδοχής της κατάστασης έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας. Με λίγα λόγια, η αποκατάσταση της τάξης στο επίπεδο της αναπαραγωγής της κοινωνικής σχέσης που διαχειρίζεται σε αυτό το επίπεδο. Το κράτος στη συνέχεια επιδιώκει να αποκαταστήσει την εικόνα του ως έθνους-κράτους επαναπροσδιορίζοντας τους γενικούς κανόνες προτεραιότητας που υπόκεινται στον δημοκρατικό σχεδιασμό των βιομηχανικών και κοινωνικών αναγκών. Μια ιδέα την οποία ακριβώς εγκατέλειψε για σαράντα σχεδόν χρόνια με την αναδιάρθρωση υπό τη μορφή κράτους-δικτύου υποκείμενου στις κατευθύνσεις και στις διαμαρτυρίες από διάφορες ομάδες πίεσης: τα παραδοσιακά λόμπι που προσέγγισαν ο Macron και το στενό προσωπικό του ελάχιστα ικανοποιήθηκαν, αλλά πρέπει να τα αντιμετωπίσει όπως όταν εμφανίστηκε στην αγροτική έκθεση, χειριζόμενος καταστροφικά το ζήτημα της Γλυφοσάτης και προκάλεσε στην πραγματικότητα, αλλά απρόθυμα την αποχώρηση του Hulot από την κυβέρνηση, και ειδικά τα νέα λόμπι τα οποία προσπάθησε αποτυχημένα να παραπλανήσει, με την ανακοίνωσή του για το «έθνος Start-up».

Ωστόσο, αυτή η λεπτή διαχείριση του επιπέδου ΙΙ, που βασίζεται σε έναν κατάλογο νοσοκομείων που απέχει πολύ από το να είναι πανομοιότυπος σε κάθε χώρα και σύμφωνα με το αντίστοιχο δημοσιονομικό περιθώριο ελιγμών, απαιτεί σχεδόν άμεση σχέση με το επίπεδο Ι. Για την Ευρωπαϊκή Ένωση αυτό ξεκινά με την απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για ένα σχέδιο αγοράς κρατικών χρεών ⁶. Στη συνέχεια, στο επίπεδο των διαφόρων κρατών, παρακολουθούμε μια προσέγγιση των γερμανικών θέσεων με εκείνες της Γαλλίας όσον αφορά τη σχέση με τις «μεγάλες ισορροπίες» σε περιόδους κρίσης. Συγκεκριμένα, οι δύο κύριοι στόχοι που καθορίζουν τις προϋποθέσεις για την ένταξη, δηλαδή ο περιορισμός του ελλείμματος του προϋπολογισμού και του δημόσιου χρέους, τίθενται σε παύση στην παρούσα κατάσταση σοβαρής κρίσης για την υγεία. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ της επιλογής της άνευ όρων αμοιβαιότητας των χρεών (θέση της Γαλλίας, του Βελγίου, της Ιρλανδίας, της Σλοβενίας και των νότιων χωρών) ή του πιο παραδοσιακού ευρωπαϊκού μηχανισμού σταθερότητας (θέση της Γερμανίας, της Ολλανδίας, της Αυστρίας και της Φινλανδίας) που δημιουργήθηκε το 2012 όπου τα δάνεια χορηγούνται υπό περιορισμούς (βλ. την εφαρμογή του στην Ελλάδα).

Ένα παράδειγμα αυτής της αλληλεπίδρασης μεταξύ του επιπέδου Ι και του επιπέδου II μας δίνεται από τον σημερινό ρόλο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία εξαγοράζει μαζικά κρατικά ομόλογα της ευρωζώνης για να τα αποτρέψει από το να περάσουν από τις συμπληγάδες των χρηματοπιστωτικών αγορών. Συγκεκριμένα, παρέκαμψε την «κλείδα κατανομής κεφαλαίου», η οποία προβλέπει ότι η Κεντρική Τράπεζα μπορεί να εξαγοράσει το δημόσιο χρέος μόνο αναλογικά με το μερίδιο κάθε χώρας στο ΑΕΠ της ευρωζώνης. Εστιάζοντας την κύρια προσοχή της εδώ στην Ιταλία, σπάει αυτή την προϋπόθεση που υποτίθεται ότι αποφεύγει συγκεκριμένες περιπτώσεις μέσα στη ζώνη, με άλλα λόγια, τις παραβιάσεις των κοινών κανόνων.

Από την άποψη αυτή, έχουμε την τάση να πιστεύουμε ότι η σημερινή κρίση είναι ένα σημάδι που, αντίθετα με τις θέσεις που θεωρούν τον ιό ως μια αντίφαση αυστηρά εσωτερική του καπιταλισμού (αγώνας για κέρδος, διάλυση του δημόσιου τομέα προς όφελος του ιδιωτικού, παγκοσμιοποίηση ⁷ ) ότι έχει να κάνει μάλλον με μια γενικότερη αντίφαση, αυτή των σχέσεών μας με τη φύση. Πράγματι, δεν υπάρχει ασυνέχεια μεταξύ του ζητήματος του κλίματος και της πανδημίας. Η διαφορά έγκειται περισσότερο στην χρονικότητα, αργή για το πρώτο, ξαφνική για τη δεύτερη.

Οι σχεσεισ αντικειμενικοτητασ / υποκειμενικοτητασ στη διαχειριση τησ πανδημιασ

Δεν πρόκειται να αμφισβητήσουμε την ύπαρξη του ιού, όπως φτάνουν να κάνουν μερικοί, όπως ο Giorgio Agamben, με θέσεις ⁸ που ερμηνεύουν συμβάντα ή φαινόμενα όχι από τη φύση τους ή από τα αίτιά τους, αλλά από τις συνέπειές τους (ελευθεριοκτόνες ή χειρότερα), αλλά πρέπει να αναγνωριστεί ότι πολλά από τα προληπτικά μέτρα δεν εξηγούνται από το γεγονός ότι θέλουμε να περιορίσουμε τον ιό αλλά από το γεγονός ότι δεν πρέπει να δημιουργούμε την εντύπωση ότι ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού είναι σε άδεια ⁹, και είναι ευτυχές γι’ αυτό, ενώ ορισμένες δημόσιες υπηρεσίες και οδικές εταιρείες ή παραγωγοί τροφίμων παραμένουν σε ετοιμότητα. Ωστόσο, μπορεί κανείς να θέσει το ερώτημα γιατί τόσες πολλές επιδημίες του παρελθόντος δεν οδήγησαν σε μέτρα όπως αυτά που ελήφθησαν σήμερα.

Τα καλέσματα του κράτους για τηλεεργασία και, για παράδειγμα, η συνέχιση των μαθημάτων μέσω αυτής της μεθόδου, από τους καθηγητές που είναι πλέον εξίσου περιορισμένοι όσο και οι μαθητές τους, πηγαίνουν προς την ίδια κατεύθυνση. Ανακοινώθηκαν τη στιγμή που οι κυβερνήσεις πίστευαν ότι θα απαλλαγούν από το πρόβλημα σε 15 ημέρες (υπήρχε, για παράδειγμα, το ζήτημα επανεκκίνησης των επαγγελματικών αθλημάτων στις 4 ή 5 Απριλίου). Αυτά τα καλέσματα έχουν εξαντλήσει το αποτέλεσμα της ανακοίνωσής τους και, για παράδειγμα, όσον αφορά την εκπαίδευση, το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας παραδέχεται σήμερα ότι οι βαθμοί για την περίοδο απομόνωσης δεν θα επικυρωθούν και το Απολυτήριο θα δίνεται με βάση την συνεχή παρακολούθηση ¹⁰. Δεν μιλάμε εδώ για την τηλεεργασία, καθώς αυτή αποτελεί πλέον μέρος της εργασίας για το κεφάλαιο και είναι αναπόσπαστο τμήμα της αλυσίδας της εξαφάνισης της αξίας. Δεν πιστεύουμε πλέον σε μια «πραγματική» παραγωγική εργασία και μια πλασματική τηλεργασία παρά σε μια αληθινή «πραγματική» οικονομία και μια χρηματιστική οικονομία αποσυνδεδεμένη και καθαρά κερδοσκοπική. Δεν πρέπει όμως να συγχέουμε αυτές τις νέες μορφές εργασίας, οι οποίες βάζουν τους εργαζόμενους να εργάζονται μερικές φορές στο σπίτι και μερικές φορές στην επιχείρηση, με μια στροφή προς την τηλεεργασία, γεγονός για το οποίο μέχρι τώρα δεν τίθεται ζήτημα.

Το ζήτημα προκύπτει για το κράτος, επειδή δεν είναι καν ιδιωτικές εταιρείες που το ζητούν, να διατηρήσει πρώτα την αρχή ότι όλοι οι μισθοί απαιτούν εργασία. Στη συνέχεια να διατηρήσει τη συνήθεια της εργασίας και, τέλος, γιατί όχι, να προετοιμαστεί για την επέκταση των νέων μορφών εργασίας και όχι για να "δημιουργήσει αξία" ως αντιστάθμιση, διότι το ΑΕΠ και η ανάπτυξη θα επηρεαστούν. Πράγματι, δεν μεταβαίνουν σε μια αποτελεσματική τηλεργασία παρά μόνο αυτοί που ασκούν ήδη τηλεεργασία στην επιχείρηση που εργάζονται και μερικές φορές στο σπίτι τους, αλλά για τους υπόλοιπους είναι αδύνατο (οι εργαζόμενοι στα κλειστά εργοστάσια αυτοκινήτων δεν μεταβαίνουν σε τηλεεργασία), επειδή οι δυσκολίες της οργάνωσης είναι τέτοιες και για μια περίοδο σίγουρα λιγότερη από τρεις μήνες, που το ζήτημα δεν αξίζει τον κόπο. Τέλος, σε πολλούς τομείς, είναι η ίδια η υποστήριξη της δραστηριότητας που απουσιάζει και στη Γαλλία, η ιδιαίτερη κατάσταση που αντιπροσωπεύουν οι περικομμένες δημοτικές εκλογές καθιστά τα πράγματα χειρότερα. Η πολιτική αβεβαιότητα μπλοκάρει κάθε δημόσια διοικητική λειτουργία, η οποία είναι από τις κινητήριες δυνάμεις της εθνικής δραστηριότητας.

Το κάλεσμα για τηλεργασία είναι επίσης ένας τρόπος να περιοριστεί η αίσθηση πολλών ότι είναι αδρανείς, και αυτή τη στιγμή πολλοί συζητούν πώς θα απασχοληθούν. Από την άποψη αυτή, το Διαδίκτυο αποτελεί ένα θεμελιώδη «πόρο» στο πλαίσιο μιας αυξημένης τάσης προς την αποϋλοποίηση και τον κονεξιονισμό. Αυτό καταδεικνύει την ικανότητα της εξουσίας να χρησιμοποιεί την τεχνολογία για τον ανασυνδυασμό των κοινωνικών σχέσεων απομονώνοντας τους εργαζομένους από τον χώρο εργασίας, όχι για να αναπαράγει τις συνθήκες της εργασίας με το κομμάτι και της εργασίας στο σπίτι του 19ου αιώνα, αλλά για την προώθηση της ατομικής αυτονομίας και της υποτιθέμενης δημιουργικότητας της εργασία προς όφελός της.

Μείνετε στο σπίτι και τα έχετε όλα διαθέσιμα (τεχνολογία) σημαίνει να είστε πάντα διαθέσιμοι (στον εργοδότη). Ανεξάρτητα αν πρόκειται για δουλειά, παιχνίδι ή ψυχαγωγία και επικοινωνία, πρόκειται για τη διατήρηση μιας συνέχειας.

Έτσι, πέρα από τον τρόπο με τον οποίο η εξουσία διαχειρίζεται την κρίση επιδιώκοντας να παραμείνει «κύριος του χρόνου», μπορεί να προκύψει για κάθε μεμονωμένο εργαζόμενο, η δυνατότητα αναθεώρησης της σχέσης του με την εργασία εν γένει και με τον χρόνο εργασίας ειδικότερα. Δηλαδή, αυτός ο «χρόνος κατ’ εντολή» μέσω της διαδικασίας αποουσιαστικοποίησης της εργατικής δύναμης, είναι σήμερα, ουσιαστικά αφιερωμένος στην εδραίωση των βάσεων κυριαρχίας στην παραγωγή καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων. Και ιδού ένας ιός που προκαλεί μια παγκόσμια αναταραχή στην καθημερινή μηχανική (μετρό, δουλειά, ύπνος). Με βίαιο τρόπο, εκατομμύρια άνθρωποι αναδιατάσσονται από το κράτος σε μια ζωή μειωμένη στο ελάχιστο (εργασία, φαγητό, φροντίδα) και εκείνοι που δεν μπορούν ούτε να πάνε στη δουλειά ούτε να τηλεεργαστούν και που δεν έχουν την φροντίδα παιδιών, τοποθετούνται αυτόματα σε τεχνητή ανεργία (αλλά με διατήρηση εισοδήματος) για σχετικά αόριστο χρόνο.

Τα μέσα ενημέρωσης που συνδέονται με τις εξουσίες δεν σταματούν να περιγράφουν κάθε είδους επαγγέλματα σε έναν πληθυσμό υπό περιορισμό τάχα σε αναζήτηση δραστηριότητας, αλλά κυρίως εν απουσία σχέσεων με τους άλλους.

Ωστόσο, εάν η στιγμιαία ρήξη της κοινωνικοποίησης που παράγει η μισθωτή σχέση στις σύγχρονες κοινωνίες μας, θα μπορούσε να συνεπάγεται αίσθημα περιττότητας ή ακόμα και κατάθλιψης, πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι αυτή η αποστασιοποίηση επιτρέπει επίσης να «αναπνεύσουμε λίγο», αφενός σε σχέση με τους αγώνες των τελευταίων δύο ή τριών ετών που έχουν εξαντλήσει πολλούς από εμάς, χωρίς απαραίτητα να μας δώσουν χρόνο να κάνουμε ένα απολογισμό και αφετέρου σε σχέση με το πλήθος των καθημερινών δεινών που συχνά δημιουργεί η εργασία (παρενόχληση της ιεραρχίας ή έριδες μεταξύ των συναδέλφων, απώλεια του νοήματος της δραστηριότητας).

Μακριά από οποιαδήποτε θεωρία συνωμοσίας, μπορούμε να πούμε ότι ο ιός δεν "κατασκευάστηκε" άμεσα από τον καπιταλισμό ή ακόμη και από την υπερβολική εκβιομηχάνιση, αλλιώς δεν θα ήταν κατανοητή η εμφάνιση επιδημιών πανώλης πριν από χίλια ή πεντακόσια χρόνια. ¹¹. Όπως και ο καρκίνος, η πανδημία είναι πολυπαραγοντική και κάθε μέρα μια νέα ακολουθεί την άλλη στον αρχικό φορέα. Από την άλλη πλευρά, το ότι ο ιός ευνοείται από την καταστροφή των οικοσυστημάτων (αποδάσωση, επέκταση του κυνηγιού / εμπορευματοποίηση των άγριων ειδών και αμφισβήτηση του φραγμού των ειδών κ.λπ.) και τις επιταγές της αγροβιομηχανίας είναι πέρα από κάθε αμφιβολία. Και πάνω απ’ όλα, η διάδοσή της ανταποκρίνεται καλά στην νοσηρότητα των διαδικασιών παγκοσμιοποίησης, στον νομαδισμό του κεφαλαίου και των ατόμων. Με μια λέξη, ο ιός ευθυγραμμίζεται με την ρευστότητα του κεφαλαίου ενώ την αμφισβητεί σιωπηρά καθώς η παγκοσμιοποίηση / ολοποίηση του κεφαλαίου εμποδίζει κάθε «περιορισμό» μιας μεγάλης κρίσης.

Έπρεπε να βιώσουμε αυτό το καταστροφικό γεγονός, έστω κι αν σήμερα παίρνει τη μορφή μιας αρνητικής εμπειρίας, στο μέτρο που αυτό που συνηθίζουμε να ισχυριζόμαστε, δηλαδή την μεταβλητή και ιστορική ύπαρξη της τάσης ατόμου / κοινότητας δεν μπορεί πλέον να εκφραστεί παρά μόνο από την αισθητή έλλειψή της σε καθένα από εμάς, ενώ το κράτος μας καλεί να εγκαταλείψουμε οποιαδήποτε τάση αυτού του τύπου για να συγχωνευθούμε καλύτερα στην ιερή ένωση και τον πόλεμο (κατά του ιού) του οποίου θα είναι η νομιμοποιημένη αιχμή του δόρατος. Κάθε έξοδος από την κρίση πρέπει να περάσει από μια κλιμάκωση αυτής της τάσης (μια νέα ισορροπία δύναμης) που θα μας επιτρέψει να ανακτήσουμε την υποστήριξή μας στις κριτικές και σε ορισμένες πρακτικές που αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια κατά του κεφαλαίου και του "κόσμου μας" (επειδή δεν είναι κόσμος "Τους", αφού δεν του είμαστε ξένοι!).

Temps critiques, 5 Απριλίου 2020.

 

Σημειώσεις